زخم وریدی یکی از شایع‌ترین عواملی هستند که باعث آسیب به اندام‌های تحتانی می‌شوند و تقریباً 1 درصد از جمعیت کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این زخم‌ها اغلب ناشی از فرآیندهای التهابی هستند که با فعال شدن لکوسیت‌ها، آسیب به اندوتلیال (دیواره وریدی)، تجمع پلاکت‌ها و ادم بین‌سلولی (Edema) در اندام موردنظر ایجاد می‌شوند. شکل‌گیری سلولیت، استئومیلیت و تغییرات بدخیم از جمله عوارض جدی این نوع زخم‌ها هستند.
اندازه بزرگ و ماندگاری طولانی مدت زخم های وریدی از ویژگی‌های منفی این نوع زخم‌ها است. گزینه‌های درمانی زخم‌های وریدی بر پایه شواهد علمی، شامل بالا نگه‌داشتن پا، استفاده از جوراب‌های واریس، استفاده از پانسمان، تجویز پنتوکسی‌فیلین و درمان با آسپرین می‌باشند. در مواردی که زخم‌ها بزرگ، طولانی مدت یا مقاوم به روش‌های غیرتهاجمی هستند، درمان جراحی نیز پیشنهاد می‌شود.
فهرست مطالب
زخم وریدی چیست؟
زخم وریدی بر روی پا بوده و به علت جریان نامناسب خون در اندام زمان طولانی برای التیام نیاز دارند. این نوع زخم ها معمولاً از چند هفته تا چند سال دوام دارند. به این زخم ها، زخم های وریدی می‌گویند. گاهی اوقات عدم درمان این زخم ها می‌تواند عوارض جدی‌تری یه دنبال داشته باشد، اما اقداماتی برای پیشگیری می‌توانند از وقوع این مشکلات جلوگیری کنند.
عوامل خطر اصلی در ابتلا به زخم های وریدی شامل افزایش سن، چاقی، سابقه آسیب در پا، تشکیل لخته در وریدهای عمقی و فلبیت هستند. در معاینه فیزیکی، زخم های وریدی معمولاً ظاهری کم‌عمق و غیرطبیعی دارند و در نواحی برجستگی استخوانی دیده می‌شوند.
در قاعده این زخم‌ها، بافت‌های گرانوله و فیبرین حضور دارند. علائم جانبی ممکن است شامل بروز بیماری واریس پا، ادم، درماتیت وریدی و لیپو درماتو اسکلروز باشند. زخم های وریدی معمولاً تا زمانی که درمان نشوند عود می‌کنند و نوع باز آن ممکن است از چند هفته تا چند سال دوام داشته باشد.
علت بروز زخم‌های وریدی
وقتی که جریان خون به مشکل برخورد می‌کند، “زخم‌های پوستی” ظاهر می‌شوند. در این موارد، عواملی که باعث اختلال در جریان خون می‌شوند عبارتند از:
دیابت
دیابت یک بیماری است که با افزایش قند خون همراه است. این مقدار بالای قند خون به مرور زمان به عصب‌های پوستی آسیب می‌زند که به نوروپاتی محیطی معروف است. افراد مبتلا به دیابت ممکن است احساس لامسه در پاها و کف آن را از دست بدهند. این امر باعث می‌شود فرد متوجه درد یا فشار نشود، درنتیجه آسیب‌های پوستی پنهان می‌مانند و بدون اینکه فرد اطلاع داشته باشد؛ به زخم تبدیل می‌شوند. قند خون بالا همچنین فرآیند التیام زخم را کندتر می‌کند.
آترواسکلروز
آترواسکلروز وقتی ایجاد می‌شود که توده‌های چربی به نام پلاک در دیواره شریان‌ها تجمع کنند. شریان‌ها به طور طبیعی خون را به ارگان‌ها منتقل می‌کنند. اما با تنگ شدن شریان‌ها، جریان خون به مشکل برمی‌خورد.
اگر یک بخش از بدن به اندازه کافی خون دریافت نکند، بافت پوست آسیب می‌بیند و زخم وریدی شکل می‌گیرد. افراد مبتلا به دیابت بیش‌تر در معرض ابتلا به آترواسکلروز هستند.
فشردگی جریان خون
وقتی که فرد برای مدت طولانی در یک وضعیت ثابت بماند، فشار مداوم بر روی عروق خونی اعمال می‌شود و آن‌ها را فشرده می‌کند. این فشار ممکن است جریان خون را به پوست مسدود کرده و در نهایت به ایجاد زخم منجر شود.
نارسایی مزمن وریدی
نارسایی مزمن وریدی زمانی اتفاق می‌افتد که وریدها قادر به جابجایی خون از پاها به قلب نیستند.
لخته‌های خونی در ورید پا می‌تواند منجر به انقباض عروق و تورم شدید شود. تورم شدید به پوست فشار وارد کرده و در نتیجه زخم‌ها ایجاد می‌شوند. علل نارسایی وریدی عبارتند از وریدهای واریسی و تشکیل لخته‌های خون در وریدها.
خارش پوست
برخی از افراد مبتلا به زخم‌های وریدی پا، به راش‌هایی دچارند که پوسته‌پوسته شده و خارش دارند که معمولاً به دلیل اگزما واریسی رخ می‌دهند. این خارش‌ها با استفاده از مرطوب‌کننده‌ها یا داروهای کورتیکوستروئید خفیف کنترل می‌شوند.
در موارد نادر، باید به پزشک متخصص پوست مراجعه کرد. همچنین، واکنش‌های حساسیتی به پانسمان و پماد ممکن است خارش پوستی ایجاد کنند که نیاز به مشاوره پزشکی و بررسی فاکتور‌های منجر به ایجاد حساسیت دارد. در این موارد به هیچ وجه نباید پوست را خاراند چرا که این اقدام می‌تواند به آسیب دیدن پوست و افزایش تعداد زخم‌ها منجر شود.
اکنون به صورت رایگان درخواست دهید
درمان زخم‌های وریدی
زخم‌های وریدی پا با درمان مناسب به طور عمومی در مدت 3 تا 4 ماه بهبود می‌یابند. این نوع درمان همواره باید توسط یک متخصص (به طور معمول پرستار) با تجربه در درمان‌های فشاری زخم پا انجام شود.
پاکسازی و تعویض پانسمان زخم
گام اول در درمان زخم وریدی، پاکسازی و تعویض پانسمان زخم است. ابتدا هر نوع بافت مرده یا مواد زائد از زخم برداشته می‌شود و پس از آن یک پانسمان مناسب بر روی زخم قرار داده می‌شود. این اقدام باعث ایجاد شرایط بهینه برای ترمیم زخم می‌شود.
پانسمان غیر چسبنده معمولاً برای پوشش زخم استفاده می‌شود و تعویض آن به طور معمول هفته‌ای یک بار انجام می‌شود. بسیاری از بیماران توانایی پاکسازی و تعویض پانسمان زخم خود را تحت نظارت یک پرستار یاد می‌گیرند.
پانسمان مجدد زخم
پرستار برای افزایش گردش خون وریدی در پاها و کاهش تورم، یک بانداژ واریس روی پای فرد مبتلا قرار می‌دهد. این بانداژ‌ها برای اعمال فشار به پا و تحریک گردش خون به سمت قلب طراحی شده‌اند. بانداژ‌ها و یا جوراب‌های واریس درمان زخم‌های وریدی پا از انواع مختلفی تشکیل شده اند که شامل 2، 3 یا 4 لایه مختلف می‌شوند. اعمال بانداژ فشاری یک روند حرفه‌ای است و الزاماً توسط یک فرد متخصص باتجربه و حرفه‌ای در حوزه سلامت، باید انجام شود.
تعویض بانداژ فشاری یک بار در هفته و در زمان تعویض پانسمان صورت می‌گیرد. در زمان اعمال بانداژ واریس بر روی زخم، بیمار ممکن است احساس درد پیدا کند. بهتر است در این موارد بهتر است از داروهای مسکن تجویزی مانند پاراستامول استفاده کنند. در اوایل مراحل ترمیم زخم، درد کاهش می‌یابد. البته این فرآیند ممکن است 10 تا 12 روز طول بکشد.
بیماران باید جوراب‌های فشاری را به دقت و به‌صورت تجویز شده پوشیده و در صورت داشتن هرگونه مشکل، به جای برداشتن پانسمان با پرستار خود تماس بگیرند. اگر بانداژ فشاری در زمان خواب برای شخص مقداری تنگ یا ناراحت کننده باشد، پیاده‌روی مختصر می‌تواند بهترین گزینه باشد. با این حال، در مواردی که شرایط زیر به‌وجود بیاید، باید بانداژ برداشته شود:
- احساس درد شدید در ناحیه جلوی مچ پا
- احساس درد شدید در روی پا
- تورم و به رنگ آبی درآمدن انگشتان پا
پس از برداشتن بانداژ، باید پا را در بالاترین ارتفاع ممکن نگه‌داشته و بلافاصله با پزشک یا پرستار تماس بگیرید. در برخی کلینیک‌ها، تیم‌های تخصصی از جایگزین‌های جدیدی برای بانداژهای فشاری استفاده می‌کنند. از جمله این موارد می‌توان به جوراب‌های مخصوص و سایر وسایل فشاری اشاره کرد.
این گزینه‌ها ممکن است در همه کلینیک‌ها در دسترس نباشند، اما مطمعناً در آینده‌ی نزدیک، روند درمان زخم‌ها را بهینه‌تر خواهند کرد. همچنین، پزشک متخصص می‌تواند به بیمار توضیح دهد که چه روش‌های دیگری برای او مناسب است.
کاهش تورم پا و مچ پا
تورم پا و مچ پا اغلب به زخم‌های وریدی پا مرتبط است و ناشی از تجمع مایعات در این مناطق می‌باشد. با استفاده از بانداژهای واریس، می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد. برای کاهش تورم در هر زمان، می‌توان پاها را بالا نگه دارید. بهترین وضعیت برای بالا نگه داشتن پاها، قرار گرفتن انگشتان پا، بالاتر از مفاصل ران است.
در هنگام خواب، می‌توانید با قرار دادن یک جعبه یا بالشت زیر پاهای خود، آن‌ها را از سطح بدن بالاتر نگه دارید. همچنین، تلاش کنید تا حد امکان فعال باشید و فعالیت‌های روزمره‌تان را از سر بگیرید. ورزش منظم مانند پیاده‌روی روزانه می‌تواند به کاهش تورم پا کمک کند. از نشستن یا ایستادن طولانی مدت خودداری کنید و حداقل هر یک ساعت پاهای خود را دقایقی بالا نگه دارید.
مراقبت در طول درمان
توصیه‌های زیر می‌توانند به تسریع فرآیند ترمیم زخم کمک کنند:
- فعالیت‌های منظم: پیاده‌روی منظم و حفظ فعالیت‌های روزمره به ترمیم زخم کمک می‌کند. اگرچه نشستن یا ایستادن بدون بالا نگه داشتن پا، می‌تواند به تشدید تورم و بروز زخم‌های وریدی منجر شود. حتماً پای مبتلا را هنگام نشستن و دراز کشیدن، بالا نگه دارید.
- ورزش‌های پا: با چرخاندن مچ پا و بالا و پایین کردن کف پا، می‌توانید گردش خون را بهبود ببخشید. این فرایند برای تسریع ترمیم زخم بسیار مفید است. همچنین اگر اضافه وزن دارید بهتر است، با ورزش منظم و رژیم غذایی مناسب وزن خود را کاهش دهید.
- کاهش مصرف سیگار و الکل: ترک سیگار و کاهش مصرف الکل می‌تواند به ترمیم سریع‌تر زخم کمک کند.
- 4. مراقبت از پاها: همیشه از کفش‌های مناسب و راحت استفاده کنید و مراقب باشید که به پای مبتلا به زخم آسیب نرسد.
- ترک دخانیات: استفاده از دخانیات علاوه‌بر تاثیر منفی در روند بهبود زخم، می‌تواند باعث ابتلا به بیماری برگر نیز شود. تقریباً اکثر افراد مبتلا به این بیماری دخانیات مصرف می‌کنند، بنابراین ترک دخانیات بسیار مهم است.
نتیجه‌گیری
زخم‌های وریدی از مسائلی پیچیده در سلامتی پوست و اندام‌ها هستند که نیاز به مراقبت و درمان دقیق دارند. برای جلوگیری از آن‌ها، حفظ سلامتی عروق وریدی، ورزش منظم، مراقبت از وزن، ترک سیگار و کنترل دیابت اقداماتی مهم هستند.
همچنین، درمان زخم‌های وریدی نیازمند روش‌های متخصصانه و تغییر در روند زندگی می‌باشد. مراقبت از عروق و پوست اندام‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است تا از بروز این مشکلات جلوگیری کرده و سلامتی بهتری را تجربه کنیم.
بدون نظر